Nauwelijks nog kunnen genieten en nergens geen zin meer in? Luister dan niet naar peptalks, maar doe PEPS!

Verminderde plezierbeleving (anhedonie) of nergens meer zin in hebben (apathie) zijn negatieve symptomen van schizofrenie die aanzienlijk bijdragen aan verminderd functioneren en aan een slechtere kwaliteit van leven. De effecten van farmacotherapie en psychotherapie in het verminderen van negatieve symptomen zijn helaas nog beperkt. Dus tijd voor een nieuw veelbelovend programma, specifiek gericht op het verminderen van anhedonie en apathie. Geen peptalks, maar PEPS: Positive Emotions Program for Schizophrenia.

In de literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen negatieve symptomen verbonden met een verminderd vermogen tot beleven, zoals anhedonie en apathie, en symptomen verbonden met een verminderd vermogen tot expressie, zoals verminderde emotionele expressie (affectvervlakking) en verminderde spraak (alogia). Van de twee groepen heeft het ‘anhedonie-apathie-syndroom’ een slechtere prognose. Bestaande behandelprotocollen, zoals CGT voor demoralisatie en negatieve symptomen (CGT-n), kunnen effectief zijn in het verminderen van negatieve symptomen en zijn veelbelovend, maar nog weinig specifiek. Grotere gecontroleerde studies zijn nodig en er is behoefte aan specifiekere interventies.

Favrod workaholic

Een groep Zwitserse onderzoekers ontwikkelde daarom een nieuw programma, PEPS, specifiek gericht op het verminderen van anhedonie en apathie. PEPS bestaat uit acht groepsinterventies van een uur en maakt gebruik van audio en visueel materiaal (PowerPointpresentaties). Het programma is gebaseerd op het model van ervaringsleren, en beoogt het uitdagen van negatieve opvattingen over eigen competenties, en het aanleren van vaardigheden in het anticiperen op plezier of het in stand houden van plezier. Passende mimiek en lichaamshouding zijn daarbij belangrijke aspecten. Je zou kunnen zeggen dat in PEPS elementen worden samengevoegd van CGT-n (uitdagen van negatieve verwachtingen), COMET (expliciete aandacht voor mimiek en motoriek) en MCT (PowerPointpresentaties).

Favrod huivering

De deelnemers aan PEPS worden, bijvoorbeeld, uitgenodigd om naar een plaatje te kijken van een aangenaam landschap of om te luisteren naar kalmerende muziek. Gevraagd wordt zich bewust te worden van de plezierige beleving hiervan en dat te waarderen. Aandacht wordt vervolgens gegeven aan de bij die beleving passende mimiek en lichamelijke expressie. Deelnemers leren ook om met elkaar hun eigen positieve emotionele belevingen uit te wisselen door middel van rollenspel. Eenvoudige huiswerkopdrachten tussen de sessies ondersteunen dit leerproces van bewust worden van plezierbeleving.

Inmiddels heeft de Zwitsers onderzoeksgroep een pilot gedaan bij een groep van 37 deelnemers met diagnose schizofrenie of schizoaffectieve stoornis. Within-group effect-sizes lagen boven de 0.50. De conclusie is dat PEPS een veelbelovende interventie is om anhedonie en apathie te verminderen. Echter, een belangrijke kanttekening is dat een dergelijke groepsinterventie vermoedelijk minder goed aansluit bij iemands individuele obstakels en negatieve verwachtingen. Of PEPS in een goede trial daadwerkelijk als effectief uit de bus komt, is nog afwachten.

Favrod, J., Nguyen, A., Fankhauser, C., Ismailay, A., Hasler, J-D., Ringuet, A., …Bonsack, C. (2015). Positive Emotions Program for Schizophrenia (PEPS): a pilot intervention to reduce anhedonia and apathy. BMC Psychiatry, 15:231.
Artikel