“Soms schrik ik wakker en voel dat er iemand in mijn slaapkamer is, maar die kan ik dan niet zien. Laatst voelde ik in mijn slaap ook dat er iemand bovenop me zat. Het leek wel of ik stikte.”

Pictogram
ZZD-Ontwaken

Wat is het?

Het is voor ons lichaam een hele klus om van slapen naar wakker zijn te gaan. Het lichaam doet daar ongeveer een uur over. Vooral bij mensen die oververmoeid zijn en gestrest zijn loopt dit wakker worden niet altijd even vlekkeloos. Uw hoofd is al wel wakker, maar de rest van je lichaam nog niet. Ook wordt je hele hoofd niet altijd in één keer wakker. Sommige delen zijn nog niet helemaal actief, terwijl andere delen wel echt wakker zijn. Het is het omgekeerde proces van het inslapen.

Wat weten we ervan?

Vreemde ervaringen tijdens het wakker worden noemen we hypnopompe verschijnselen. Een derde van de mensen heeft hier af en toe last van. Vooral adolescenten hebben deze ervaringen. Het zijn onschuldige verschijnselen waar ook goede verklaringen voor zijn.

Eén van de meest indrukwekkende hypnopompe ervaring is het gevoel van verlamming. Je kunt je niet bewegen of je kunt even niet praten. Veel mensen schrikken hiervan en snappen niet wat hen overkomt.

Wanneer we slapen is ons brein erg actief. In onze dromen lopen we bijvoorbeeld. Het is dan plezierig dat onze benen niet echt bewegen, anders vallen we uit bed. Daarom wordt de verbinding tussen onze spieren en ons brein verbroken. We voelen dit soms en dan zeggen we dat we in slaap ‘vallen’. Als we een beetje wakker worden is de koppeling naar onze spieren soms nog niet aangezet. We ervaren dit alsof we verlamd zijn, omdat we onze spieren niet kunnen bewegen. Ook praten gaat met spieren. Daardoor kun je dan op zo’n moment niets zeggen.

Een ervaring die hiermee samenhangt is het gevoel dat er iemand op onze borstkast zit of dat we gekeeld worden. Ook de koppeling naar de vrijwillige ademhaling gaat soms even uit. De ademhaling gaat dan vanzelf en goed, maar als we zelf onze ademhaling willen aansturen lukt dit niet. Doordat er ook een vertekening is van de tijd, lijkt het heel lang te duren, terwijl het in feite nooit langer duurt dan 1 a 2 seconden.

Mensen die deze ervaring hebben gaan nadenken over wie of wat het is dat op de borstkast zit. Soms komt dan de gedachte omhoog dat het een demon is die je probeert te verstikken. In het Engels noemen we dit wezen “The Old Hag (oude heks)”, in het Duits “Mare (nachtelijke kwelgeest)”, in het Japans “Kanashibari”. In ons land werd dit de “Incubus (man) of Succubus (vrouw) (donker geest)” genoemd in de middeleeuwen. Filmpje zien? Kijk!

Veruit de meeste hypnopome ervaringen zijn in de ochtend. Soms ervaren mensen het ook midden in de nacht. Dit komt omdat we onze slaap in fasen gaat en niet altijd even diep is. Soms zijn we midden in de nacht bijna wakker. Meestal ervaren we dit niet en slapen we gewoon door. Is ons hoofd echter wat meer wakker dan ons lichaam, dan kunnen hypnopompe ervaringen optreden.

Het wakker worden gaat dus gepaard met allerlei ervaringen. Het is niet nodig om je over deze verschijnselen zorgen te maken wanneer je begrijpt hoe ze tot stand komen. Wil je nog meer weten over hypnopompe verschijnselen, kijk dan eens op wikipedia.

Wat kun je eraan doen?

In de eerste plaats kan het helpen om de kwaliteit van je slaap te verbeteren door bijvoorbeeld te zorgen voor voldoende frisse lucht, geen verwarming aan op de slaapkamer, niet teveel eten een paar uur voor het slapen gaan en geen alcohol te drinken. Maar ook even een ommetje te maken voor je gaat slapen kan helpen. Zorg dat je in een rustige plezierige stemming bent voor je gaat slapen.

Het helpt ook om als je deze verschijnselen meemaakt dit stuk nog eens door te lezen zodat je beter begrijpt wat er gebeurt. Het zijn ervaringen die veel voor komen bij het wakker worden. Het zijn geen tekenen dat je gek aan het worden bent of dat er duistere krachten spelen.

Om de lengte van een slaapverlammingsperiode te verminderen, kun je proberen armen of benen te bewegen. Concentratie om slechts één arm of been krachtig te willen bewegen leidt tot een direct uit de verlammende toestand te komen. Soms ben je echter zo gespannen geworden, dat het niet goed lukt om je goed te concentreren. Begin dan rustig met een teen of vinger te bewegen.

Wil je nog doorslapen na een slaapverlamming, blijf dan eerst een tijdje wakker en ga bijvoorbeeld op je zij liggen in plaats van op je rug.