Door: Janneke Ferwerda

Hallucinaties zijn een mogelijk symptoom van psychose, waarbij auditieve hallucinaties (dingen horen) het vaakst voorkomen. Hallucinaties kunnen in één modaliteit plaatsvinden (zoals gehoor), maar ook in verschillende modaliteiten tegelijk. Denk bijvoorbeeld aan het horen van een stem en deze tegelijk ook zien of voelen in het lichaam. In een grote studie (Linszen e.a., 2022) met meer dan 10.000 mensen afkomstig uit de algemene bevolking bleek maar liefst 48 % van de deelnemers met hallucinaties deze te ervaren in meerdere modaliteiten. Hoe zit dit bij mensen met een verhoogd risico op psychose?

De onderzoekers van de hier besproken studie waren benieuwd hoe vaak hallucinaties in verschillende modaliteiten voorkomen bij mensen met een verhoogd risico op een psychose (de at risk mental state groep (ARMS)). Dit vanuit het verlangen om (a) theoretisch meer te weten te komen over de samenhang tussen hallucinaties en de transitie naar psychose en (b) praktisch meer te weten om psychologische behandeling te optimaliseren.

De studie is uitgevoerd in het VK, bij 105 patiënten die voldeden aan de criteria van ARMS. De onderzoeksvragen waren als volgt:

  • Wat is de frequentie van verschillende hallucinaties in de afgelopen 12 maanden?
  • Betreft het hallucinaties in een modaliteit (uni modaal) of hallucinaties in meer modaliteiten (multi-zintuiglijk)?

Zoals te verwachten valt in een ARMS onderzoeksgroep, rapporteerden bijna alle deelnemers bijzondere sensorische ervaringen (met name auditieve ervaringen 93% en visuele ervaringen 68%). Wanneer de criteria van een hallucinatie echter strak werden gehanteerd (voor de liefhebber, bij een CAARMS score van 5 of hoger), had nog slechts 45% van de deelnemers auditieve hallucinaties en 12% visuele hallucinaties. De bijzondere sensorische ervaringen kwamen bij 65% van de deelnemers voor op meerdere modaliteiten tegelijk. Bij een strakke hantering van de criteria van een hallucinatie, bleken de multi-zintuiglijke hallucinaties een stuk zeldzamer (13%) en ging het vooral om geen (49%) of hallucinaties in één modaliteit (38%).

De belangrijkste bevinding van dit onderzoek is dat bij cliënten met een ARMS profiel multi-zintuiglijke hallucinaties relatief zeldzaam zijn. Dit in tegenstelling tot patiënten met een psychose, waar de multi-zintuiglijk hallucineren juist vaker voorkomt (Dudley e.a., 2023). Waar dit verschil precies in zit is een interessant onderzoeksgebied, waar de komende jaren meer antwoorden te verwachten zijn. Het past wel bij het plaatje dat toenemende ernst van klachten samenhangt met meer multimodaal hallucineren.

Met betrekking tot de behandeling van ARMS, kan worden geconcludeerd dat een focus op slechts auditieve hallucinaties meestal afdoende is. Voor de kleine groep met multi-zintuiglijke hallucinaties kunnen op maat aanvullingen worden gedaan.

Dudley, R., Denton, S., Mathewson, J., Pervez, S., Aynsworth, C., Dodgson, G., & Barclay, N. (2023). Prevalence of multisensory hallucinations in people at risk of transition to psychosis. Psychiatry Research, 322, 115091. Artikel

Overig:
Dudley R, Watson F, O’Grady L, Aynsworth C, Dodgson G, Common S, Day BA, Fernyhough C. Prevalence and nature of multi-sensory and multi-modal hallucinations in people with first episode psychosis. Psychiatry Res. 2023 Jan;319:114988. doi: 10.1016/j.psychres.2022.114988. Epub 2022 Nov 28. PMID: 36463721.

Linszen, M. M., de Boer, J. N., Schutte, M. J., Begemann, M. J., de Vries, J., Koops, S., … & Sommer, I. E. (2022). Occurrence and phenomenology of hallucinations in the general population: A large online survey. Schizophrenia, 8(1), 41.