Door Janneke Ferwerda
In deze samenvatting staan we stil bij een recent onderzoek uit Taiwan naar het effect van geleidelijke dosisverlaging van antipsychotica op het cognitief functioneren.
Antipsychotica vormen al decennialang de basis van de behandeling van psychoses en deze medicijnen werken voornamelijk door blokkade van dopamine D2-receptoren. Hoewel deze medicatie effectief is in het verminderen van positieve symptomen zoals wanen en hallucinaties, wordt langdurig gebruik in verband gebracht met cognitieve beperkingen, onder andere in aandacht, geheugen, verwerkingssnelheid en executieve functies.
De mate waarin deze bijwerkingen optreden verschilt per middel en hangt, naast natuurlijk individuele patiëntfactoren, samen met de manier waarop het inwerkt op het dopaminesysteem en andere neurotransmitters. De nieuwere generatie antipsychotica, met name D2-partiële agonisten, reguleren de dopaminestofwisseling in plaats van die volledig te remmen en lijken daarbij minder nadelig voor het cognitief functioneren dan de traditionele (eerste generatie) middelen, die de D2-receptoren volledig blokkeren.
De aandacht groeit voor de vraag of mensen die langdurig stabiel zijn na een psychose ook met een lagere dosis antipsychotica goed kunnen blijven functioneren. Dit sluit ook aan bij de wens van veel patiënten die veel last hebben van bijwerkingen. Steeds meer onderzoek wijst erop dat geleidelijke dosisverlaging in sommige gevallen niet alleen veilig is, maar ook kan bijdragen aan herstel van cognitieve vermogens en kwaliteit van leven.
Er is nog weinig duidelijkheid over hoe dosisverlaging precies van invloed is op verschillende cognitieve domeinen, zoals werkgeheugen of sociale cognitie, en welke factoren bepalen welke patiënten hiervan profiteren.
Het Taiwanese GARMED-onderzoek (Guided Antipsychotic Reduction to Reach Minimum Effective Dose) richtte zich op deze vragen. In dit tweejarige onderzoek werden 91 mensen met een psychose in remissie gevolgd. De helft van de deelnemers bouwde de antipsychoticadosering stap voor stap af, terwijl de andere helft hun gebruikelijke dosis behield.
De resultaten laten zien dat geleidelijke dosisverlaging gepaard ging met duidelijke cognitieve winst. Deelnemers die afbouwden lieten verbeteringen zien in algemene intelligentie, werkgeheugen en rekenvaardigheden, zonder dat dit leidde tot een hoger risico op terugval. Er bleek bovendien een duidelijke dosis-effectrelatie: hoe groter de dosisverlaging, hoe sterker de cognitieve verbetering.
Opvallend is dat deze verbeteringen zowel werden gezien bij gebruikers van klassieke antipsychotica als bij mensen die een nieuwer middel gebruikten, zoals een D2-partiële agonist. Volgens de onderzoekers laat dit zien dat een zorgvuldig begeleide, langzame afbouw niet alleen veilig kan verlopen, maar ook kan helpen om het denkvermogen en dagelijks functioneren te versterken.
Deze bevindingen sluiten goed aan bij nieuwe wetenschappelijke inzichten, waarin afbouw van antipsychotica steeds vaker als een reële en verantwoorde optie wordt gezien. Voor mensen die al langere tijd stabiel zijn, kan het vinden van de minimaal effectieve dosis een waardevolle stap zijn naar meer regie, minder bijwerkingen en beter cognitief functioneren. Het is wel essentieel dat afbouw geleidelijk en in nauwe afstemming met de behandelaar plaatsvindt.
Artikel
