Een netwerkanalyse naar de samenhang tussen hallucinaties, stemming, dissociatie, paranoia en oncontroleerbare gedachten
Lees je graag detectives? Wil je graag snappen hoe dingen écht in elkaar zitten? Of hou je gewoon van een paar mooie statistische analyses? Dan moet je zeker verder lezen en liefst het oorspronkelijke artikel (zie referentie onderaan deze samenvatting). De auteurs van het artikel hebben namelijk een mooie en grondige zoektocht uitgevoerd naar de factoren die samenhangen met het fluctueren van hallucinaties in het dagelijks leven. De vorm van hallucinaties die ze hebben onderzocht zijn de auditieve verbale hallucinaties, kortgezegd het horen van stemmen. En de factoren die ze in samenhang daarmee hebben onderzocht zijn positief en negatief affect, dissociatie, achterdocht en oncontroleerbare gedachten (in de vorm van rumineren en intrusies). Het uiteindelijke doel daarvan is het verkrijgen van inzicht in de mechanismen achter het optreden van stemmen en het vinden van aangrijpingspunten voor interventies.
Dit onderzoek is uitgevoerd met behulp van de Experience Sampling Methode (ESM) in een groep van 95 stemmenhoorders die in zorg zijn in de GGZ. De ESM is een methode waarmee ervaringen van mensen in hun dagelijks leven in kaart worden gebracht. Voor deze studie werden deelnemers gevraagd om tien keer per dag -op voor hen willekeurige momenten- gedurende zes dagen een korte vragenlijst in te vullen op hun smartphone. Op deze vragenlijst registreerden ze de intensiteit van hun stemmen, achterdocht, dissociatieve klachten, oncontroleerbare gedachten en hun stemming.
De auteurs hebben met behulp van een zogenaamde netwerkanalyse op drie verschillende manieren de samenhang tussen stemmen horen en deze variabelen in kaart gebracht. Bij de interpretatie van de resultaten van dit onderzoek moet je in ieder geval één belangrijk kenmerk van de stemmenhoorders in deze studie onthouden: het gaat mensen die langdurig (gemiddelde duur van 16 jaar) en zeer frequent (gemiddeld op 86% van de momenten dat ze een vragenlijst invulden) stemmen horen.
De resultaten van de analyses laten ten eerste zien dat in deze groep mensen het horen van stemmen gelijktijdig optrad met een negatieve stemming, achterdocht, dissociatieve verschijnselen en oncontroleerbare gedachten. Waarbij de relatie met oncontroleerbare gedachten het sterkst was. Ten tweede laten de resultaten van de analyses zien dat geen van deze factoren het optreden van hallucinaties voorspelt. Tenslotte lijkt het erop dat stemmen vooral zichzelf versterken en in stand houden.
De auteurs concluderen op basis van deze resultaten dat bij mensen die erg veel en langdurig last hebben van hun stemmen het optreden ervan alleen gerelateerd is aan de onderzochte factoren op de hele korte termijn en dat oorzakelijke relaties niet opgepikt konden worden. En als deze factoren eenmaal hebben geleid tot het optreden van stemmen dan versterken de stemmen zichzelf, zonder dat daar nog input vanuit de omgeving of andere symptomen bij aan de orde komen.
Voor de klinische praktijk -voor jou dus- betekent dit dat het belangrijk is om aan de start van de therapie in kaart te brengen of het horen van stemmen nog beïnvloed wordt door bepaalde triggers, zoals stemming of oncontroleerbare gedachten. Als dit het geval is, kan je je interventies richten op deze triggers en op die manier het stemmen horen zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Bij mensen die frequent stemmen horen is er echter grote kans dat het horen van stemmen niet meer beïnvloed wordt door andere factoren. In dat geval kan je je interventies bijvoorbeeld richten op het verminderen van de negatieve gevolgen van het horen van stemmen. Zoals met behulp van cognitieve gedragstherapie.
