De onderwijskloof en schizofrenie. Hoe staat het ervoor?

Een hoger opleidingsniveau halen hangt samen met betere kansen op de arbeidsmarkt, hoger inkomen, en met betere gezondheid en ervaren geluk. Mensen met schizofrenie behalen gemiddeld een lager opleidingsniveau dan mensen zonder schizofrenie. Daarmee is hun toegang tot de bijbehorende voordelen beperkter. Dit is een belangrijk punt van zorg, mede voor de behandeling. In Vroege Interventieteams zijn het voorkómen van uitval op school en het voltooien van een opleiding twee van de belangrijkste behandeldoelen. Hoe staat dat er nu voor?

Er is weinig bekend over de grootte van de kloof in opleidingsniveau tussen mensen met en zonder schizofrenie, en ook of hierin iets is veranderd in de afgelopen decennia. Daarom hebben onderzoekers nu een grote review en meta-analyse gedaan, waarbij ze alles doorzochten van de afgelopen 50 jaar. Ze hebben opleidingstrajecten getracht te reconstrueren van schizofreniepatiënten en dit te vergelijken met een gezonde controlegroep.

Er werden 3.321 studies geselecteerd met in totaal 318.632 patiënten en 138.675 gezonde controles. Het primaire resultaat van deze meta-analyse was het aantal jaren gevolgd onderwijs. De verwachting van de onderzoekers was dat het verschil in opleidingsniveau in de afgelopen decennia zou zijn afgenomen. En dit zou mogelijk vooral gelden in welvarende landen waarin meer herstelgericht wordt behandeld.

Uit de resultaten komt naar voren dat mensen met schizofrenie in de afgelopen eeuw meer jaren onderwijs zijn gaan volgen, vergelijkbaar met de toename bij mensen binnen gezonde controlegroep. Maar er bleek helaas ook nog steeds sprake van een significant verschil, even groot en onveranderd in de afgelopen eeuw. Mensen met schizofrenie in welvarende landen hebben 19 maanden minder opleiding gevolgd dan mensen binnen de gezonde controlegroep. Dit verschil is dus over de tijd. Het betekent dat mensen met schizofrenie 2,6 keer minder kans hebben om het voortgezet onderwijs af te ronden dan mensen zonder schizofrenie.

Dit alles is dus nog steeds de stand van zaken ondanks de internationale beweging om de onderwijskloof te verkleinen en ondanks de verbetering van interventies voor de behandeling van psychose.

Ook de verwachting dat in welvarende landen de het verschil in opleidingsniveau zou zijn afgenomen kwam niet uit. De onderzoekers plaatsen daar echter wel een kanttekening bij. De verwachting was gebaseerd op de introductie van vroege interventies gericht op het bestrijden van uitval op school en werk en het afmaken van opleidingen in deze landen. In Australië, een koploper op dit gebied, is dit echter nog maar 5 jaar geleden landelijk geïntroduceerd. Het kan zijn dat de effecten daarom nog niet zichtbaar zijn in de studies die zijn meegenomen in de analyse.

De grootste beperking aan het onderzoek is hoe representatief de deelnemers zijn binnen de verschillende studies die zijn geanalyseerd. De manier waarop proefpersonen worden geworven wordt niet altijd goed beschreven in artikelen, waardoor het moeilijk is te corrigeren voor vertekeningen. Zo is er mogelijk is er sprake van een oververtegenwoordiging van hoogopgeleide controles, bv. doordat ze vooral uit steden komen.

Concluderend laat dit onderzoek een aanzienlijk verschil zien in opleidingsniveau tussen mensen met en zonder schizofrenie. Dit verschil is niet afgenomen in de laatste eeuw. Het beperkt nog altijd de kansen van mensen met psychose. Er is dus nog veel werk te doen om dit gat te dichten.