Cognitieve problemen bij verhoogd risico op psychose: subjectief of ook meetbaar?

Veel mensen met een ultra-hoog risico (UHR) status geven aan te worstelen met vergeetachtigheid, concentratieproblemen en andere cognitieve problemen. Er komt hier steeds meer aandacht voor, ook in onderzoek. Een belangrijke vraag is of subjectief ervaren cognitieve problemen ook objectief vast te stellen zijn met cognitieve testen.

Uit eerder onderzoek is al gebleken dat reeds in het UHR stadium sprake kan zijn van cognitieve problemen. Deze kunnen een voorbode zijn van een naderende psychose en samengaan met minder goed functioneren. Echter is bij deze groep nooit onderzocht of de subjectief ervaren cognitieve problemen vergelijkbaar zijn met performance testen. Uit onderzoek bij mensen met een eerste psychose weten we namelijk dat er vaak en verschil bestaat tussen de subjectieve en objectief gemeten cognitieve problemen.

Voor het beantwoorden van deze onderzoeksvraag is data gebruikt uit de FOCUS trial, een RCT die de effectiviteit onderzoekt van cognitieve remediatie bij mensen met een UHR. Metingen van 52 mensen zijn gebruikt. Iets meer dan de helft was vrouw, en de gemiddelde leeftijd lag rond de 24 jaar. 61% had cognitieve problemen zoals gemeten met een test batterij die cognitieve problemen objectief in kaart brengt: de ‘Brief assessment of cognition in schizophrenia’ (BACS). Het duurt ongeveer 30 minuten om deze af te nemen. De ‘Measure of insight into cognition – self report’ (MIC-SR) werd gebruikt om subjectieve cognitieve problemen te meten.

Uit de resultaten blijkt dat 61% subjectieve cognitieve problemen rapporteert waar men dan ook vaker dan 1 keer per week last heeft. Echter, werd er geen verschil gevonden op de BACS (de objectieve maat) tussen de groep die cognitieve problemen rapporteerde vs. de groep die dat niet rapporteerde. Subjectief en objectief kwamen dus helemaal niet overeen! Een interessante bevinding was ook dat de ernst van de subjectieve cognitieve problemen geassocieerd was aan meer ernstige subklinische positieve symptomen en een slechter functioneren. De subjectieve cognitieve problemen bij UHR waren zelfs ernstiger dan die van patiënten met een psychose spectrum diagnose. Ze maken zich dus veel zorgen over hun gesteldheid, en die zorgen zitten sterk in de weg. Ook de mensen die geen objectief meetbare cognitieve problemen hadden, rapporteerden veelvuldig subjectief ervaren cognitieve problemen.

Ondanks dat de studie sample erg klein is, zijn het interessante bevindingen, die misschien ook een punt van aandacht zijn in de behandeling van mensen met UHR. Door bijvoorbeeld psycho-educatie te geven op het feit dat mensen met UHR mogelijk te zwaar kunnen tillen aan hun relatief milde cognitieve problemen, kan er misschien voorkomen worden dat men deze als een te grote belemmering ervaart en dit weer gevolgen heeft voor het sociaal en beroepsmatig functioneren. Indien nodig kan enige therapie worden gericht op deze soms overmatig negatieve beleving van het cognitieve functioneren.